Reize door het Aapenland is geschreven door Gerrit Paape. Gerrit Paape werd geboren op 4 februari 1752 in Delft. Al vroeg ging hij daar werken in een plateelbakkerij, dit is een aardewerkfabriek die plateel produceert. Hier werd hij schilder van het plateel. Het ging echter steeds slechter met de fabriek toen hij er werkte, dit kwam voornamelijk door de Britse concurrentie. Paape wilde zich verder ontwikkelen en stopte bij de fabriek, hij ontwikkelde zich uiteindelijk tot schrijver. Hij werd al vroeg openbaar gehuldigd (DBNL, 1996). Tijdens de politieke strijd was hij een felle patriot, hij was voor een radicale omwenteling. Vanwege zijn aanwezige rol in deze strijd is hij in 1787 gevlucht naar Frankrijk, hier zette hij de strijd voort en schreef hij werken als Reize door het Aapenland (Gerrit Paape, z.d.).

           Reize door het Aapenland is een imaginair reisverhaal met een politieke betekenis. Het begint met een man van wie zowel zijn vrouw, zijn dienstmeid, zijn paard als zijn hond plotseling allemaal tegelijk in het water vallen. De man weet niet wat hij moet doen, hij denkt daar zo lang over na dat ze uiteindelijk allemaal zijn verdronken. Na een tijdje verzamelt er zich een menigte omheen, iedereen denkt dat de man de vier heeft vermoord. De man besluit om te vluchten. Hij komt langs verschillende dorpen en hoort hoe snel het verhaal zich heeft verspreid. Hoe verder weg hij komt hoe vreemdere wendingen het verhaal neemt. Hij loopt voor een lange tijd, laat zijn vaderland achter zich en komt aan in een vreemd land. Hier moet hij echter geld op zak hebben om verwelkomd te worden, hij besluit om door te lopen naar het apenland. Eenmaal aangekomen hoort hij een stem boven zich, hij wordt 7854 genoemd. Het blijkt dat hij vroeger een aap was met het nummer 7854, hij zou terug zijn gekomen in de menselijke vorm. Daarom krijgt hij een hoger nummer toegewezen, nummer 17. De man heeft geen enkel idee wat er gaande is. Nummer 1, de aap met de hoogste rang, neemt hem mee en vertelt hem alles wat hij is vergeten. Ook vertelt hij de man over het idee van de apen om mens worden. Bij een vergadering waar de man bij is ontstaat een ruzie. Er ontstaan twee groepen, de Nummereenianen en de Nummervijfianen. De Nummereenianen denken dat de apen moeten beginnen met het innerlijk te veranderen, de Nummervijfianen willen beginnen met het uiterlijk en willen de staarten van alle apen afhakken. Uiteindelijk winnen de Nummervijfianen en werden alle staarten in een keer afgehakt, er ontstond een complete chaos. De man, nummer 17, viel flauw. Na een paar nachten werd hij wakker, het bleek allemaal een droom te zijn geweest. Naar verhouding te lange samenvatting  Reize door het Aapenland is een typisch voorbeeld van de literatuur uit de 18e eeuw.

Zoals eerder genoemd zit Reize door het Aapenland vol met politieke betekenis. Rond de tijd dat dit boek geschreven is, was er een grote politieke onrust in Nederland, het was de strijd tussen de patriotten en de orangisten, de Nederlandse Revolutie. Paape was een sterke patriot. Toen Paape uit het land was gevlucht, omdat de tegenpartij de macht had gekregen, moest hij bij het schrijven van zijn werken de boodschap verbergen in een verhaal om de censuur in Nederland te ontwijken. Een voorbeeld hiervan is Reize door het Aapenland (Altena, z.d.). In Reize door het Aapenland gaat Paape in op deze politieke strijd, maar bespot hij ook de gehele politieke wereld:

Zijn niet vele bavianen en apen, die hier niet in tel

waren of die uit hoofde van hun wangedrag, domheid

of met een losse kop van hier waren weggelopen,

onder de mensen gekomen? Zijn ze aldaar niet als

mensen ontvangen en erkend en zijn velen hunner

niet tot aanzienlijke posten opgeklommen? En is het

niet algemeen erkend dat deze deserteurs met weinig

moeite hun fortuin hebben gemaakt? Velen hoefden

niet anders te doen dan hun staarten in hun broeken

te verbergen. (17)

Hier wordt in feite gezegd dat een mens, die van binnen een aap is of nog erger, door de andere mensen kan worden onthaald als een van henzelf.

           De toen actuele politieke strijd in Nederland is ook duidelijk te herkennen: “Een van de apenpartijen in het verhaal heette naar de aanvoerder ‘Vijfianen’, de nummers vijf. Dat was een verwijzing naar stadhouder Willem de Vijfde” (Altena, z.d.). De patriotten waren felle tegenstanders van Willem de Vijfde, zij wilden een democratie, geen monarchie (Patriotten en Orangisten, z.d.). In het verhaal wilden de Vijfianen dat de staarten van alle apen werden afgehakt en dat alle apen kaal werden geschoren, dit was vrij radicaal.

Reize door het Aapenland is, zoals de naam al doet vermoeden, een reisverhaal. In de 18e eeuw werden er veel imaginaire reisverhalen geschreven. Reize door het Aapenland is hier een goed, maar wel satirisch, voorbeeld van:

Door al dit rechtuit gaan moest ik met niet

weinig hinderlagen worstelen. Ik vond somtijds

korenvelden en aardappellanden, dichte bossen en

barre heiden, moddersloten en venen, gehuchten en

dorpen, en het ergste van alles was dat iedereen die

mij zag met verwondering vroeg: Waarop loopt die

man zo rechtuit? (10)

Imaginaire reisverhalen zijn verhalen over reizen die niet in het echt gebeurd zijn, in landen die niet in het echt bestaan (Imaginaire Reisverhalen, z.d.): “Maar fiktie en werkelijkheid zijn nooit, en allerminst hier, gescheiden kategorieën. Het probleem is juist, dat de auteur van een imaginair reisverhaal vaak een waarheidsgetrouwe indruk probeert te maken (DBNL, 1969)”. Dit is bij Reize door het Aapenland ook zeker het geval, Gerrit Paape heeft de politieke strijd van toen verwerkt in het politieke systeem van het verzonnen apenland. Auteurs gebruikten reisverhalen om een andere versie van de wereld te schetsen. Om te laten zien dat de wereld maakbaar is en kan veranderen (Imaginaire Reisverhalen, z.d.). Ook dit is terug te vinden in het boek: “Ze gaven ons een kleine schets van de voortreffelijkheid van de constitutie, regeringsvorm, godsdienst, zeden, gewoonten, plechtigheden enzovoort, die onder het mensdom ontstonden”.

In de achttiende eeuw was de eeuw van de verlichting. Mensen moesten zelf na gaan denken en op zichzelf gaan vertrouwen. Het ging in deze tijd om wetenschap, niet alles wat in de Bijbel stond, of wat heiligen zeiden werd zomaar aangenomen:

Maar weet ge met zekerheid, dat hetgeen men hem

ten laste legt de waarheid is?

De waarheid? De waarheid? Neemt gij het voor die

verdommeling op?

In ‘t geheel niet, mijn vriend. Ik vraag alleen maar

of ge zeker weet dat die historie waar is, want dan

wil ik hem ook wel helpen raspen.

Onze dominee zegt het. Hij zal er vanavond over

preken.

O, dan is het zeker waar! (10)

Hier wordt het feit dat mensen zomaar alles aannamen vanuit de kerk bespot. Ook daarvoor is er een goed voorbeeld te vinden, wanneer het verhaal van de man verdraaid wordt tot het een onmogelijk sprookje: “Hij is met een gloeiende kar, door zeven vuurspuwende draken voortgetrokken, door de lucht gereden. Verscheidene boeren hebben de flikkering in de lucht gezien.” (10) Zonder zelf na te denken hebben ze deze fabel aangenomen. Bij beide voorbeelden bespot Gerrit Paape hoe snel mensen fabels als feiten aannamen, dit geeft aan dat hij een schrijver van de verlichting is.

Al met al is Reize door het Aapenland een goed voorbeeld van een 18^e-eeuws werk. De toen actieve politieke strijd is goed terug te zien in het boek. Ook is het een imaginair reisverhaal, dit was een bekend genre in de 18e eeuw. Als laatst komt de verlichting ook terug in het boek, dit was een veelbesproken onderwerp in de 18e eeuw. Reize door het Aapenland is dus een satirisch doch typisch voorbeeld van de literatuur uit de 18^e eeuw.

DBNL. (1996). 2. Gerrit Paape (1752-1803), Mijne vrolijke wijsgeerte in mijne ballingschap, Gerrit Paape - DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/paap004mijn01_01/paap004mijn01_01_0003.php

Gerrit Paape. (z.d.). Literatuurgeschiedenis. https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/gerrit-paape

Altena, P. (z.d.). Reize door het Aapenland. Literatuurgeschiedenis. https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/reize-door-het-aapenland

Patriotten en orangisten. (z.d.). Canon van Nederland. https://www.canonvannederland.nl/nl/utrecht/eemland/patriotten-en-orangisten

Imaginaire reisverhalen. (z.d.). Literatuurgeschiedenis. https://www.literatuurgeschiedenis.org/18e-eeuw/imaginaire-reisverhalen

DBNL. (1969). [Imaginaire reisverhalen in Nederland gedurende de 18e eeuw], “Imaginaire reisverhalen in Nederland gedurende de 18e eeuw”, P.J. Buijnsters - DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/buij001imag01_01/buij001imag01_01_0001.php