Het naturalisme was in het einde van de 19^e eeuw een bekende literaire stroming in Nederland. In tegenstelling tot de romantische schrijvers in het begin van de 19^e eeuw, keken naturalisten ook naar de schaduwzijde van het leven (Noodlot, z.d.). In de geschiedenis van de Nederlandse literatuur hebben we best veel naturalistische schrijvers gehad. Denk bijvoorbeeld aan Marcellus Emants en Frederik van Eeden (Naturalisme (1880-1910), z.d.). Ook Louis Couperus was een naturalist, in 1863 werd hij geboren in Den Haag. Couperus is 31 jaar bezig geweest met schrijven en heeft veel verschillende soorten werken geschreven. Zijn eerste werken waren gedichten, maar hij kwam er al snel achter dat proza een sterkere kant van hem was. Eline Vere was zijn eerste roman en kan duidelijk tot het naturalisme gerekend worden (Louis Couperus, n.d.).

Na het schrijven van dit werk is Couperus samen met zijn zwager naar Scandinavië gereisd. Gebeurtenissen die hij daar heeft meegemaakt heeft hij verwerkt in een andere roman (DBNL, 1990), namelijk het werk Noodlot. Dit verhaal gaat over twee vrienden, Frank Westhove en Bertie. Bertie heeft de hulp van Frank nodig en die krijgt hij. Een tijd later gaan ze samen naar Noorwegen, hier ontmoeten ze Eve. Eve en Frank krijgen een relatie. Bertie is bang hierdoor zijn vriend Frank kwijt te raken, dus drijft hij Eve en Frank uit elkaar. Een paar jaar later komt Frank Eve tegen en komen ze erachter wat Bertie heeft gedaan. Door zijn woede kan Frank zich niet beheersen en slaat hij Bertie dood. Eve wil met Frank trouwen, maar Frank denkt dat hij niet goed genoeg is voor Eve. In het laatste deel van het verhaal plegen ze samen zelfmoord door gif in te nemen. Dit werk van Couperus heeft diverse kenmerken van het naturalisme.

Het eerste kenmerk van naturalisme zie je terug in de vertelwijze. In naturalistische literatuur is er namelijk vaak gebruik gemaakt van een personale vertelwijze. De auctoriale verteller wordt vervangen, want die is vaak oordelend en vertellend, terwijl er bij het naturalisme juist gestreefd wordt naar objectiviteit (DBNL, 2012). Dit wordt bereikt door het gebruik van een personale verteller: een verhaal wordt vanuit meerdere personages in de derde persoon verteld. In het werk Noodlot zie je deze vertelwijze de hele tijd terug, in het volgende stuk van het verhaal zie je dat erg goed:

Hij zou het zelfs ontzettend gezellig vinden als Bertie een paar weken bleef; hij verveelde zich een beetje met zijn rijke jongmens-leven; hij was in een kring van jongelui, die veel uitgingen, veel pierewaaiden en het verveelde hem, dat alles: diners en bals in de wereld en soupers en orgies in de halve wereld. (Couperus, 1890, p. 6)

Er wordt in dit geval continu gebruik gemaakt van verwijzingen naar de derde persoon: hij en hem. Het gevolg hiervan is dat het inderdaad objectiever wordt. De schrijver laat namelijk niet zijn eigen mening zien, maar laat de lezer zelf een mening vormen.

           Een ander kenmerk dat duidelijk maakt dat het werk naturalistisch is heeft te maken met de karakters. Een typisch naturalistisch karakter is namelijk nerveus of gespannen (DBNL, 1979). Dit karakter zie je heel goed terug in een van de hoofdpersonages van Noodlot, namelijk Bertie. Bertie is over veel verschillende dingen gespannen. Hij is bang om door Frank op straat te worden gezet, ook is hij vaak bezig met zijn imago om er voor anderen goed uit te zien en hij is erg bang zijn vriend Frank te verliezen als deze een relatie krijgt met Eve. Al deze nerveuze trekjes kan je tussen de regels doorlezen, maar af en toe komt het duidelijk naar voren:

Frank was gisteren naar de woning van Sir Archibald gegaan, waar de jongelui na hun Noorweegse ontmoeting veel waren gekomen, en Frank was teruggekomen als de aanstaande van Eve! Frank zou trouwen en... hij, Bertie? Waar zou hij blijven, wat zou er van hem worden? Zwaar gevoelde hij de noodlottigheid van het leven, en de onrechtvaardigheid der levens aaneenschakelingen en hij zag in, dat hij zijn eigen ongeluk had opgeroepen door slechts een enkel woord... Een enkel woord: Noorwegen! Noorwegen, Eve, Franks liefde, Franks aanstaand huwelijk, zijn eigen ondergang, hoe hatelijk duidelijk zag hij die enkele schakelen zijner levensketen in elkaar geklonken! Eén woord, uit een domme intuïtie geuit: Noorwegen: en hij bewerkte onherroepelijk het geluk van twee anderen, ten koste van zichzelve! (Couperus, 1890, p. 25-26)

Duidelijk is te merken dat Bertie niet goed weet wat er van hem zal worden. Hij is bang om Frank te verliezen en zijn eigen ondergang tegemoet te gaan. Ook wordt er in dialogen van Bertie vaak gebruik gemaakt van drie puntjes. Dit heeft het gevolg dat er een nerveus karakter ontstaat.

De geloofwaardigheid van Noodlot is ook een kenmerk van het naturalisme. Dit zie je bijvoorbeeld in de eerste zinnen:

De handen in de zakken, de kraag van zijn pels op, ging Frank door het stuiven der sneeuw voort, langs de eenzame Adelaïde-Road, in de avond. Toen hij het villaatje naderde, waar hij woonde, - White-Rose, geheel gedoken, gedompeld, verzonken in de blankheid der sneeuw, als een nestje in watten, - zag hij iemand op zich afkomen, van Primrose-Hill. (Couperus, 1890, p. 1)

Er wordt gebruik gemaakt van bestaande straten in Londen. Verder in het werk is goed te zien dat het verhaal zich continu in bestaande plaatsen afspeelt, want ook tijdens de reis naar Noorwegen en de wereldreis een paar jaar later worden de bezochte plaatsen genoemd. Verder is Noodlot ook geloofwaardig omdat het over de gewone burger gaat. Dit zorgt ervoor dat mensen zich in de karakters kunnen verplaatsen en zichzelf kunnen herkennen. Dus ook dit maakt het verhaal geloofwaardiger.

Het is dus duidelijk dat Noodlot bij het naturalisme hoort, er zijn meerdere kenmerken waardoor dit zichtbaar wordt. Allereerst wordt er gebruik gemaakt van een personale verteller, hierdoor wordt het verhaal objectief. Daarnaast is een van de hoofdpersonages erg nerveus, wat ook bij het naturalisme past. Het laatste kenmerk is de geloofwaardigheid van Noodlot. Dit zorgt er allemaal voor dat Noodlot goed tot het naturalisme gerekend kan worden. Onder andere dus door het nerveuze karakter van Bertie:

O, hij was te moe om bang te zijn; hij zou afwachten wat er gebeuren zou; het moest gebeuren; het was niet te ontlopen, Noodlot, Noodlot... O, de matte rust, te blijven zitten, roerloos, energieloos, willoos, met dat wijde water van grijs zilver vóór zich, en te wachten tot het komen zou... Niet meer te strijden om zichzelve, en bang te zijn om zichzelve, maar geduldig te wachten, en zo altijd te wachten! Komen zou het, als de vloed van die zee, over hem heen gaan zou het, als het schuim over dat zand en dan weer wijken zou het, en dan wellicht zou het uit zijn met hem, verdronken, vergaan... (Couperus, 1890, p. 75)

Bibliografie

-       Louis Couperus. (n.d.). Literatuurgeschiedenis.  https://www.literatuurgeschiedenis.org/schrijvers/louis-couperus

-       Noodlot. (z.d.). Scholieren.com.
https://www.scholieren.com/verslag/boekverslag-nederlands-noodlot-door-louis-couperus-46652

-       Naturalisme (1880-1910). (z.d.). Literatuurgeschiedenis. https://www.literatuurgeschiedenis.org/stromingen/naturalisme-1880-1910 

-       DBNL. (1990). Verantwoording, noodlot, Louis Couperus - DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/coup002nood02_01/coup002nood02_01_0006.php  

-       DBNL. (2012). naturalisme, Algemeen letterkundig lexicon - DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_02538.php

-      DBNL. (1979). Kenmerken van de Nederlandse naturalistische roman, “Kenmerken van de Nederlandse naturalistische roman”, Ton Anbeek - DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/anbe001kenm01_01/anbe001kenm01_01_0001.php