Tientallen jaren lang lijden de Palestijnen onder een voortdurende cyclus van geweld en onderdrukking, die wordt uitgeoefend door Israël. De recente escalatie van geweld in Gaza heeft gezorgd voor massale ontheemding, een dreigende ineenstorting van de samenleving en onzekerheid over de veiligheid. De situatie is afschuwelijk. Dagelijks gaan onschuldige levens verloren, worden gezinnen uit elkaar gehaald en worden de fundamentele mensenrechten op grove wijze geschonden (De Nederlandse stilte in het gezicht van Palestijns lijden: een moreel appèl tot verandering - Joop - BNNVARA, n.d.). Mahmoud Jouda is een van de velen die hun best hebben gedaan en nog doen om deze situatie in de rest van de wereld onder de aandacht te brengen. Dat deed hij door een boek te schrijver dat de lezer mentaal en emotioneel betrekt bij wat er in Gaza allemaal gebeurt. Het boek heet Een tuin voor verloren benen. Jouda is psycholoog, geboren in 1985. Behalve psycholoog is hij journalist en schrijver van korte verhalen en romans. In maart 2024 vluchtte hij met zijn familie vanuit Gaza richting Egypte (Jouda, 2024). Een tuin voor verloren benen gaat over een schrijver die met zijn beste vriend Hassan mensen opzoekt en soms toevallig tegenkomt die een handicap hebben, of een verschrikkelijk verhaal te vertellen hebben. Hij schrijft vervolgens hun verhalen op. In een droom ziet de hoofdpersoon dat Hassan een tuin heeft waarin hij verzamelde ledematen begraaft en bloemen zaait die heel mooi bloeien. Aan het einde van het verhaal verliest ook Hassan zijn been en blijft de vraag of hij dat been ook in zijn tuin gaat begraven. Een tuin voor verloren benen is geschreven in een oorlogsgebied waar mensen dagelijks lijden. Welke schrijftechnieken gebruikt de schrijver hierbij om een duidelijk beeld te geven van het lijden van de bevolking van Gaza door de oorlog?

Een belangrijke techniek die Jouda in zijn roman gebruikt om het lijden van de mensen in Gaza uit te beelden is het schrijven in fragmenten. Het boek bestaat namelijk uit allemaal verschillende verhalen van ongeveer vijftien bladzijden over verschillende personages en verschillende gebeurtenissen. Zo is er een fragment waarbij een persoon genaamd Ibrahim twee vingers en een geslachtsorgaan verliest door een schot van een Israëlische sluipschutter, en een ander fragment dat over een vader gaat met een afgeschoten been, die het verhaal van zijn enige zoon vertelt die in zijn hoofd is geschoten, waardoor hij niet meer leeft, maar ook niet dood is. Deze techniek zorgt voor een sterk beeld van de oorlog, omdat ook de oorlog alles in fragmenten knipt. Oorlog trekt families uit elkaar, huizen, landen, maar ook het lichaam in losse ledematen, waar dit boek over gaat.

Een andere belangrijke techniek die Jouda gebruikt, is het leidmotief. Dat is een terugkerend element dat het doel heeft om de lezer een bepaalde kant op te sturen met zijn emoties en gevoelens (Ernest, 2022). In Een tuin voor verloren benen gebruikt de schrijver als leidmotief de verloren ledematen. Zo komt een geamputeerd been op bladzijde 29 naar voren: 'Een jongen, op krukken, zijn been geamputeerd, kwam naar voren'. Daarnaast is er op bladzijde 34 juist een verloren been onvindbaar: '"Gaan we hem begraven met zijn been, dat hem is voorgegaan?" Zijn buurman antwoordde: "Ik weet het niet. Ik denk van niet. Ze weten niet waar dat been ligt. Men zegt dat het nooit is teruggevonden."'. Op bladzijde 73 komen er meerdere geamputeerde benen, voeten, handen en vingers voor: '"Ik heb alle geamputeerde benen, voeten, handen, vingers en andere ledematen verzameld en naar mijn tuintje gebracht om ze daar te begraven."' Door de verloren ledematen als leidmotief te gebruiken benadrukt de auteur in het boek het brute geweld van de oorlog. Het motief versterkt de emotionele en mentale impact op de lezer.

Een derde belangrijke techniek die Jouda inzet in zijn roman, is de inzet van contrast tussen het alledaagse en het gruwelijke. Hierbij beschrijft hij scènes uit het normale, alledaagse leven en contrasteert hij die met de verschrikking van de oorlog. Zo schrijft hij op bladzijde 70: 'Yousoufs moeder bracht koffie binnen. Ze begroette ons, maakte een grapje met haar zoon en zei: "Als ik hem nu mijn been kon geven, zou ik geen moment aarzelen."'. Op bladzijde 140 staat: 'Ik maakte nog wat grapjes en we spraken af dat ik met hem naar Ghassans rouwdienst zou gaan en hem na afloop weer naar het ziekenhuis zal brengen.' De schrijver begint deze citaten met een alledaags iets, zoals koffiedrinken, lachen, grappen maken, maar hij eindigt vervolgens door over het gruwelijke van de oorlog te schrijven, zoals geamputeerde benen en rouwdiensten. Dit laat zien dat de oorlog alles van het gewone leven vernietigt en verstoort, waardoor de lezer sterk voelt dat een wereld van vrede verandert in een wereld van geweld.

Kortom, door gebruik te maken van schrijven in fragmenten, het leidmotief van de verloren ledematen en het inzetten van een contrast tussen het alledaagse en het gruwelijke, weet Mahmoud Jouda een indringend beeld te geven over het lijden van de bevolking van Gaza door de oorlog. Hiermee weet hij de lezer niet alleen de feiten over te brengen, maar ook de emoties door de oorlog diepgaand te laten ervaren.

Bronnen

Jouda, M. (2024). Een tuin voor verloren benen. roman.

Ernest. (2022, 19 mei). Motieven in een boek uitgelegd + voorbeelden - Leesfeest. Leesfeest. https://leesfeest.nl/motieven-in-een-boek/

De Nederlandse stilte in het gezicht van Palestijns lijden: een moreel appèl tot verandering - Joop - BNNBARA. (n.d.). Joop. https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/de-nederlandse-stilte-in-het-gezicht-van-palestijns-lijden-een-moreel-appel-tot-verandering