Sacha Bronwasser is een schrijfster uit Rijswijk. In oktober 2019 bracht ze haar eerste roman met de titel Niets is gelogen uit (Sacha Bronwasser, z.d.). Hierna volgden nog vele titels. Een van die volgende boeken is Bronwassers tweede roman, Luister, die in februari 2023 in de boekhandels verscheen (Biografie - Sacha Bronwasser, z.d.).

Het boek Luister speelt zich grotendeels af in de wereldstad Parijs. Het boek wordt verteld in twee tijdsperiodes uit het leven van Marie, M. In de jaren tachtig wordt Parijs vaak getroffen door terroristische aanslagen. Deze historische gebeurtenissen spelen samen met volwassen worden en vreemd gedrag van enkele personages een grote rol in het boek. Marie vertrekt in de jaren tachtig naar Parijs, omdat ze daar gaat werken als au-pair. Een onderliggende reden van Maries vertrek is een vlucht voor Flo. Flo is de docent fotografie van Marie op de fotografieacademie, die haar tot object maakte. Als Marie in Parijs aankomt, krijgt ze al snel te maken met Philippe, haar baas. Philippe gedraagt zich vaak bijzonder. Dit komt onder andere door zijn onaangename, voorspellende gaven. Echter, deze voorspellende gaven hebben ervoor gezorgd dat Eloïse, een eerdere au-pair, ternauwernood een terroristische aanslag overleefde.

Er zijn in Luister veel gebeurtenissen en gedragingen, die mensen als grensoverschrijdend zouden kunnen beschouwen. Echter, het is moeilijk om de definitie van grensoverschrijdend gedrag in een concrete zin uit te drukken. Grensoverschrijdend kan op verschillende manieren worden beschouwd. Een ruime beschrijving van grensoverschrijdend gedrag is gedrag van een persoon waar een ander niet mee instemt. Er zijn veel vormen van dit gedrag, zoals intimidatie, discriminatie, pesten, uitsluiten en fysiek geweld. (Grensoverschrijdend Gedrag: Voorbeelden, z.d.). In hoeverre komt in Luister van Sacha Bronwasser grensoverschrijdend gedrag voor?

Het eerste aspect van dit gedrag dat voorkomt in Luister is achtervolging. Achtervolging kan voor het slachtoffer voelen als een afname van privacy en het kan een onveilig gevoel geven. In het boeken worden zowel Eloïse als Marie achtervolgd door Philippe, de vader van het gezin waar ze werken. De au-pairs vinden hun baas maar een vreemde man. Marie is al eerder gevolgd door haar docent Flo. De eerste achtervolging van Philippe betreft Eloïse. Philippe heeft al eerder een paar pogingen gedaan haar te volgen, maar nooit kwam hij ver. Dit verandert als hij achter haar aan gaat op haar vrije dag: 'Hier staakte Philippe op voorgaande dagen zijn achtervolging, maar nu loopt hij op zijn tennisschoenen en met een kaartje in de hand - voorbereid, nu wel - achter haar aan.' (Bronwasser, 2023, p.57). Philippe achtervolgt haar vanwege een vreemd gevoel dat hem overvalt als hij haar ziet. Marie volgt hij om een totaal andere reden. Hij volgt haar namelijk vanwege het gevoel van gevaar voor zijn kinderen. Dit heeft hij overigens juist aangevoeld, omdat Louis, Philippes jongste zoon, net was weggelopen bij Marie en een drukke weg naderde. Gelukkig heeft Marie het jongetje net op tijd weer teruggevonden: 'Nee, het vreemde was dat precies op dat moment Philippe kwam aanlopen.' (Bronwasser, 2023, p. 198). Voor Marie is achtervolging niet onbekend, maar het blijft ontzettend vervelend. Marie is namelijk al eerder achtervolgd. Flo, Maries docent met wie ze op sommige momenten meer vrienden lijkt, heeft Marie voor een lange tijd achtervolgd. Flo doet regelmatig geheimzinnig naar Marie en zorgt dat ze veel contact houden met elkaar. Achteraf blijkt dat Flo zoveel mogelijk verandering wil veroorzaken bij Marie om haar proces van volwassen worden vast te leggen in een fotoreportage. Marie heeft al deze tijd van niets geweten: 'Er zijn polaroids, gewone foto's, de portretten - veel meer dan ik gemaakt heb zien worden, heel andere ook. Ik ben overal gevolgd en vastgelegd.' (Bronwasser, 2023, p. 171). Het blijft niet alleen bij foto's: 'Er zijn ook bewegende beelden. Op een kleine monitor draaien bewakingsbeelden, er stond blijkbaar een camera op mijn voordeur gericht.' (Bronwasser, 2023, p. 171).

Een tweede kenmerk van grensoverschrijdend gedrag is negeren. Negeren wordt ook wel gezien als pesten. Daarnaast kan negeren heel intimiderend overkomen. Dit tweede was ook het geval voor Eloïse. Philippe negeert haar regelmatig als ze nog in het kleine appartement met de kinderen bezig is en ontwijkt haar zoveel mogelijk: 'Hij begroet Eloïse bij thuiskomst na zijn eerste werkdag alsof ze een vreemde is.' (Bronwasser, 2023, p. 48). Voor Eloïse is het ontwijkende gedrag van Philippe vooral ongemakkelijk. Hij zegt vrijwel niets tegen haar, terwijl ze samen in het zeer kleine appartementje zijn. Ditzelfde gedrag vertoont Philippe als Marie bij hem thuis is: 'Daarop lag de vader, een bleke man met een lok, hij hief zijn hand zonder me aan te kijken.' (Bronwasser, 2023, p. 86). Wederom is het gedrag van Philippe niet onbekend voor Marie. Ze herkent het van vrijdagavonden bij Flo thuis. Elke vrijdagavond kwam Marie, samen met veel andere kennissen van Flo, bij Flo thuis. Marie zit altijd in de oorfauteuil in de hoek van de grote woonkamer. Ze zit daar altijd, maar bijna niemand praat echt met haar: 'Er worden geen vragen aan me gesteld.' (Bronwasser, 2023, p. 132). Marie geeft in haar verhaal aan dat ze het niet erg vindt om zo alleen in de hoek van de kamer te zitten. Ze vindt het eigenlijk wel prima zo, maar toch maakt het ontwijkende gedrag van de anderen haar af en toe wel onzeker.

Het laatste onderdeel van grensoverschrijdend gedrag dat terugkomt in het boek Luister is manipulatie. Als iemand wordt gemanipuleerd, kan dit diegene een gevoel geven van controleverlies. Dit is een nare vorm van grensoverschrijdend gedrag. Uiteraard zijn alle vormen vervelend, maar het vervelende van manipulatie is dat het eigenlijk onmogelijk is om deze te herkennen, als deze iemand overkomt. Meestal wordt manipulatie pas herkend als deze voorbij is. Ook dit is Marie overkomen. Zoals eerder is aangegeven, heeft Flo een fotoreportage gemaakt van Marie over haar proces van volwassen worden. Om de veranderingen zo duidelijk mogelijk te maken in haar foto's, zorgt Flo zelf voor zoveel mogelijk veranderingen aan Marie. Zo raadt Flo haar aan om door Robbie, een goede vriend van Flo, een pony te laten knippen: 'Het is jouw idee geweest en aan jouw ideeën twijfel ik niet.' (Bronwasser, 2023, p.169). Hiermee wordt duidelijk dat Flo Marie zover krijgt om bijna alles te doen wat ze zegt. Ze geeft Marie overigens ook niet echt de kans om haar voorstellen af te slaan. Flo zorgt ervoor dat zij telkens de knoop zo snel mogelijk doorhakt, zodat Marie er niets meer tegenin kan brengen: 'Het lijkt alsof het besluit ineens genomen is.' (Bronwasser, 2023, p. 128). Naast relatief kleine veranderingen, zoals kapsels en kleding, zorgt Flo ook voor meer grootschalige en schadelijke veranderingen bij Marie: 'Ik denk dat je nog wat puppyvet kwijt moet.' (Bronwasser, 2023, p. 149). Deze uitspraak geeft Marie een erg vervelend gevoel. Flo gaat dus heel ver. Dit alles om maar te zorgen dat de verschillen in haar reportage zo groot en duidelijk mogelijk zijn. Uit het verhaal dat Marie vertelt in het boek blijkt dat ze later nog veel last heeft van de acties van Flo: 'Ik rookte niet omdat het lekker was maar omdat het voelde als een beslissing waar niemand zich mee bemoeid had. Ook jij niet, Flo.' (Bronwasser, 2023, p. 90).

Al met al is duidelijk dat grensoverschrijdend gedrag een prominente rol speelt in het boek Luister. Het is terug te vinden in vrijwel elk onderdeel van het verhaal. In het verhaal over Eloïse en Philippe komt vooral het achtervolgen naar voren, maar ook negeren is hier terug te zien. Philippe gedraagt zich vergelijkbaar bij de latere au-pair Marie. Ook hier komen dus achtervolgen en negeren naar voren. In het verhaal tussen Marie en Flo komen alle besproken onderdelen van grensoverschrijdend gedrag naar voren. Marie werd genegeerd bij Flo thuis en daarnaast achtervolgde en manipuleerde Flo haar. De gevolgen van deze acties van Flo zijn heel groot. Marie lijkt er zelfs een trauma aan overgehouden te hebben. Met al deze informatie is te stellen dat grensoverschrijdend gedrag een belangrijke rol speelt in het boek Luister van Sacha Bronwasser.

Bronnen

Bronwasser, S.E. (2023). Luister (25ste editie). Ambo|Anthos.

Biografie - Sacha Bronwasser. (z.d.). Sacha Bronwasser. Geraadpleegd op 14 oktober 2024, van https://sachabronwasser.nl/biografie/

Grensoverschrijdend gedrag: voorbeelden. (z.d.). Slachtofferwijzer. Geraadpleegd op 14 oktober 2024, van https://slachtofferwijzer.nl/artikelen/grensoverschrijdend-gedrag-voorbeelden

Sacha Bronwasser. (z.d.). De Schrijverscentrale. Geraadpleegd op 14 oktober, van https://deschrijvercentrale.nl/auteurs/1424509

Wat valt onder grensoverschrijdend gedrag? (z.d.). Agressietraining.nl. Geraadpleegd op 14 oktober 2024, van https://agressietraining.nl/wat-valt-onder-grensoverschrijdend-gedrag/

Wat valt onder grensoverschrijdend gedrag. (2022, 22 december). Kennisdomein. Geraadpleegd op 15 oktober 2024, van https://www.kennisdomein.nl/maatschappelijk/wat-valt-onder-grensoverschrijdend-gedrag/